استاندارد ISIRI 3765

  لوله‏ ها  و قطعات لوله‏ای شکل فولادی مورد مصرف در آبرسانی

 ۱ ـ هدف

 در این استاندارد ویژگیها , روشهای آزمون و بازرسی و نشانه گذاری لوله‏های فولادی درز جوش ۱رزوه شده ، بوشن دار , ۲ قطعات لوله‏ای شکل و لوله های فولادی دو سر ساده مناسب برای جوشکاری و یا رزوه کردن  براساس استاندارد ملی ایران به شماره ۳  … داده شده است .

 ۲ ـ دامنه کاربرد

 این استاندارد در برگیرنده لوله‏هایی با اندازه اسمی ۴ ۸ تا ۱۵۰ (میلی متری) و در مورد مصرف در آبرسانی  در سه گروه ضخامت سبک ,متوسط و سنگین می‏باشد .

 ۳ ـ تعاریف

 در این استاندارد تعاریف زیر بکار میرود .

 ۳ ـ ۱ ـ اندازه اسمی (DN)

 نشانه شناسایی اندازه  است  که برای تمام اجزاء لوله کشی بغیر از محصولاتی که براساس قطر خارجی یا اندازه  رزوه علامتگذاری شده‏اند , مشترک می‏باشد . این اندازه بطور تقریبی با اندازه‏های ساخت  قطر داخلی مطابقت  می‏نماید .

 ۳ ـ ۲ ـ لوله

 به یک استوانه بلند تو خالی دو سرباز با سطح مقطع دایره‏ای شکل اتلاق می‏شود .

 ۳ ـ ۳ ـ بوشن

 عبارتست از یک قطعه  کوتاه لوله که از داخل رزوه شده  و به منظور  اتصال لوله ها به یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد .

– ۴ – ۳ قطعات لوله ای شکل

عبارتست از قطعات لوله ای شکل بوده که به منظور اتصال سیستم لوله کشی مورد استفاده  قرار گرفته  و انواع آن  در این استاندارد شامل :

 قطعات کوتاه  لوله‏ای شکل دوسر رزوه ۵, مغزی‏ها ۶, قطعات  لوله‏ای شکل دو سر روزه مجهز به بوشن  ومهره ۷ و انواع زانویی‏ها ۸ می‏باشد .

 ۳ ـ ۵ ـ طول لوله  رزوه شده و بوشن دار

 ۳ ـ ۵ ـ ۱ ـ طول دقیق

 عبارت از طول لوله بدون بوشن می‏باشد .

 ۳ ـ ۵ ـ ۲ ـ طول کلی

 عبارت از طول کامل لوله وقتی که بوشن به آن بسته شده است .

 ۳ ـ ۵ ـ ۳ ـ طول استاندارد

 طول اسمی  قطعات  لوله‏ای شکل می‏باشد که به دلایل  عرفی و تجربی به صورت  طول معمول درآمده و قطعات لوله‏ای شکل به آن طول تولید می‏شوند .

 ۳ ـ ۶ ـ ترک

 ترک جدایش فلز ناشی از ایجاد تنش بوده که بدون عوامل دیگر  باعث گسیختگی کامل فلز نگردد .

 ۴ ـ مشخصه شناسایی ۹

 ۴ ـ ۱ ـ لوله‏ها

 لوله‏ها باید به شکل زیر معرفی شوند :

 شماره این استاندارد , اندازه اسمی , گروه ضخامت مطابق جداول شماره ۳,۴ و ۵ و نوع انتهای لوله ( ساده یا رزوه شده )

 به عنوان مثال:

 استاندارد ملی ایران به شماره ۳۷۶۵ اندازه اسمی ۲۰, گروه متوسط , لوله  رزوه شده  و بوشن دار

 ۴ ـ- ۲ قطعات لوله‏ای شکل

 قطعات لوله‏ای شکل باید به شکل زیر معرفی شوند :

 شماره این استاندارد , اندازه اسمی ، گروه ضخامت , نوع قطعه  و در صورت لزوم طول آنها  و علاوه بر این در مورد زانوئی‏ها نوع خاص محصول ( شماره مربوطه ) نیز باید مشخص گردد . ( اشکال شماره ۶ و ۷)

 به عنوان مثال:

 استاندارد ملی ایران  به شماره ۳۷۶۵ اندازه اسمی , گروه متوسط ، زانویی نوع ۱

 ۴ ـ ۳ ـ بوشن‏ها  و مهره‏های قفلی

 بوشن‏ها و مهره‏های قفلی باید به شکل زیر معرفی گردند :

 شماره این استاندارد و اندازه اسمی لوله‏ای که بوشن یا مهره قفلی برای آن در نظر گرفته شده است .

 به عنوان مثال :

 استاندارد ملی ایران به شماره ۳۷۶۵ مهره قفلی , اندازه اسمی ۲۰

 ۵ ـ ویژگیها

 ۵ ـ ۱ – فرآیند  تولید

 ۵ ـ ۱ ـ ۱ ـ تولید فولاد

 فولاد باید با روش الکتریکی ۱۰ یا فرآیند قلیایی با دمش اکسیژن ۱۱ تولید شده و فولاد تولید شده بایستی از نوع کاملا آرام ۱۲, نیمه آرام ۱۳ یا جوشان۱۴ باشد

 ۵ ـ ۱ ـ ۲ ـ تولید محصول

 لوله‏ها بایستی به روش درز جوش تولیدشده  و بوشن ها بایستی درز جوش یا بدون درز ساخته شوند .

 یادآوری : لوله‏هایی که اصطلاحأ به نام لوله درز مخفی عرضه می‏شوند  نوعی لوله درز جوش میباشد که پس از جوشکاری درز طولی , تحت عملیات  کشش گرم قرار گرفته‏اند .

 ۵ ـ ۱ ـ ۳ – عملیات حرارتی

 لوله‏ها پس از جوشکاری درز طولی بایستی تحت  عملیات حرارتی قرار گرفته  و یابصورت جوشکاری شده ۱۵ بدون هیچگونه عملیات حرارتی  و یا از ناحیه درز جوش تحت عملیات  حرارتی قرار گیرند .

 ۵ ـ ۱ ـ ۴ ـ ترکیب شیمیایی

 ۵ ـ ۱ ـ ۴ ـ ترکیب شیمیایی ذوب بایستی مطابق جدول شماره ۱ باشد .

 

 ۵ ـ ۱ ـ ۴ ـ ۲ ـ ترکیب شیمیایی محصول نسبت به مذاب با توجه به جدول شماره ۱ و با احتساب رواداری های مندرج در جدول شماره ۲ محاسبه می‏گردد .

 

 یادآوری : در صورت عدم دسترسی به مقادیر وا قعی ترکیب شیمیایی مذاب , مقادیر ترکیب شیمیایی محصول را  بر اساس مقادیر حدی جدول  مذاب با  ملحوظ نمودن  مقادیر رواداری‏های مربوطه میتوان  مورد استفاده قرار داد .

 ۵ ـ ۱ ـ ۵ ـ خواص مکانیکی تنش تسلیم , مقاومت کششی  و درصد ازدیاد طول نسبی لوله‏ها در شرایط دمای اتاق بایستی با مندرجات  جدول شماره ۳ مطابقت نماید .

 

 در جدول فوق

o L = طول موثر اولیه

o S = سطح مقطع اولیه

 ۵ ـ ۱ ـ ۶ وضع ظاهری

 الف – نقایص سطحی که تاثیری در حداقل ضخامت نداشته  یا بتوان  به نحوی آن را برطرف نمود که ضخامت پس از  رفع نقص در حد رواداری باشد , میتوان قابل قبول باشد و نقایص سطحی نبایستی چکش کاری شود .

 ب ـ به اسثنأ موارد  مندرج در بند ۵ ـ ۱ ـ ۷ رزوه‏ها  بایستی دارای شرایط مندرج در استاندارد ملی ایران به شماره ۱۶…. باشد .

 ج – انتهای لوله بایستی عمود بر محور لوله  بریده شده  و عاری از پلیسه  باشد .

 د – لوله بایستی راست بوده و حداکثر مجاز ناراستی  در وسط طول بایستی برابر یک در پانصد طول مورد آزمون باشد .

 ه ـ لوله‏های با جوش عرضی از نظر این استاندارد مورد قبول نمی‏باشند .

 ۵ ـ ۱ ـ ۷ ـ مفاصل ۱۷ کلیه لوله‏های رزوه شده  و بوشنها بایستی براساس استاندارد ملی ایران به شماره ۱۸ … رزوه شوند .

 به استثنأ مواردی که در زیر  مشخص گردیده و همچنین به جز لوله‏های گروه سبک که طول مفید رزوه را میتوان تا ۸۰ درصد آنچه در ستون ۱۲ جدول شماره ۲ استاندارد ملی ایران به شماره ۱۹ آمده , تقلیل داد .

 در صورتیکه قطر خارجی لوله‏های گروه سبک در کمترین  حد مجاز باشد رزوه‏های بدون پوششی که در این لوله‏ها ایجاد میشود ( ته روزه  مطابق استاندارد ولی سر رزوه کمتر از حد استاندارد میباشد ) خارج از حدود قابل قبول است ولی باید  توجه داشت که این روزه‏ها باعث عدم مطابقت  لوله با این استاندارد نخواهد بود .

 لوله  را بایستی با رزوه‏های مخروطی و با یک بوشن با رزوه موازی که روی  لوله پیچیده  شده , تحویل نمود .

 مگر اینکه در سفارش توسط خریدار مشخص شده باشد ( پیوست الف ) که لوله‏ها باید بدون بوشن  یا با بوشنی که رزوه مخروطی دارند , تولید گردد .

 ۵ ـ ۱ ـ ۸  –اندازه‏ها و رواداری‏ها

– ۱-۸- ۱- ۵ اندازه ها  

 اندازه لوله‏ها بایستی مطابق جداول شماره ۴,۵ و ۶ باشد .

 اندازه بوشن هابایستی مطابق با جدول شماره ۷ باشد .

 

 

 

 

 

 ۵ ـ ۱ ـ ۸ ـ ۲ ـ رواداری‏ها

 الف ) قطر خارجی

 مطابق جدول شماره ۴

 لوله‏های گروه سبک

 به ترتیب مطابق جداول شماره ۵ و ۶

 لوله‏های گروه متوسط و سنگین

 

 ب ) ضخامت

   درصد

 لوله‏های گروه سبک

 -۱۰  درصد

 لوله‏های گروه متوسط و سنگین

 

 ج ) وزن

 وزن متوسط توزین شده محموله برای مجموعه لوله‏های ۱۵۰ متر و بیشتر از یک اندازه ( قطر ) بایستی در محدوده ±۴ درصد اوزان مندرج در جداول شماره ۴,۵و۶ باشد .وزن یک شاخه لوله بایستی در محدوده  درصد اوزان مندرج در جداول شماره ۵,۴ و۶ باشد.

 د ) طول

 ۱ ـ طولهای متغیر۲۰

در صورتیکه  طول متغیر سفارش داده شده  باشد باید به یکی از طرق زیر ارائه گردد .

 الف ) در طولهای متغیر از ۴ تا ۷ متر

 ب ) برای سفارشهای بیش از ۱۵۰ متر ازهر اندازه لوله طولهای متغیر از ۴ تا ۷ متر و شامل طولهای متغیر کوتاه  از ۱/۸ تا ۴ متر مشروط بر آنکه تعداد این طولها از ۷/۵ درصد تعداد کل شاخه ها برای اندازه اسمی ۶۵تا وشامل اندازه اسمی ۱۰۰و۵درصد برای اندازه‏های دیگر تجاوز ننماید .

 ۲) شاخه‏های با طول نوردی ۲۱

وقتی که شاخه‏های با طول نوردی مورد درخواست باشد لوله‏ها باید در طول‏های ۶ متر عرضه شود و رواداری‏آن ۱۰۰ + میلی متر می‏باشد .

 ۳) شاخه‏های با طول تقریبی ۲۲

وقتی که شاخه‏های باطول تقریبی مورد درخواست باشد برای لوله‏های روزه شده و بوشن دار و یا برای لوله‏های دو سر ساده هر شاخه لوله بایستی در محدوده ±۱۵۰ میلیمتر از طول مشخص شده باشد .

 ۴) شاخه‏های باطول دقیق ۲۳

وقتی که شاخه‏های با طول دقیق مورد درخواست باشد , برای لوله‏های رزوه شده  وبوشن دار و یا برای لوله های دو سر ساده رواداری هر شاخه لوله بایستی در محدوده  میلیمتر از طول مشخص شده باشد .

 یادآوری : خریدار بایستی طول مورد نظر خود را  در برگه سفارش مشخص نماید ( پیوست الف )

 ۶ ـ آزمونها

 ۶ ـ ۱ ـ بازرسی ظاهری

 تک تک لوله‏ها بایستی از نظرمطابقت با موارد مندرج در بند ۵ ـ ۱ ـ ۶ تحت بازرسی قرار گیرند .

 ۶ ـ ۲ ـ آزمون کشش

 آزمون  کشش لوله بایستی براساس استاندارد ملی ایران به شماره ۱۰۱۴ انجام گرفته  و مشخصه‏های مکانیکی ( تنش تسلیم , مقاومت کشش و درصد ازدیاد طول نسبی ) باید با مندرجات  جدول شماره ۳ مطابقت نماید .

 برای تعیین تنش تسلیم باید تنش تسلیم بالایی (ReH) و یا  تنش حد ارتجاعی قراردادی %۰/۵ برای ازدیاد طول کل ) را تعیین نمود .

 درصد ازدیاد طول نسبی باید براساس طول موثر اولیه گزارش شود . اگر طول موثردیگری بکار برده  شود درصد ازدیاد طول مربوط به  باید براساس استاندارد ملی ایران به شماره…..(۲۴ )تعیین شود .

 در صورت بروز اختلاف , طول موثر اولیه  باید بکار برده شود .

 آزمون کشش روی لوله یا ورق بایستی انجام گیرد درصورتی که آزمون روی ورق انجام گیرد بایستی با مندرجات  استاندارد ملی ایران به شماره ۱۰۱۴ مطابقت داشته باشد .

 ۶ ـ ۳ ـ آزمون خمش سرد ( قطعه لوله کامل )

 لوله‏ها با اندازه اسمی ۴۰ وکمتر بایستی  تحت آزمون خمش قرار گیرند . وقتی که آزمون تحت شرایط زیر بر روی یک قطعه کامل انجام گیرد  در آزمونه  نبایستی علائمی از شکست یا ردی مشاهده گردد .

 آزمون خمش بایستی به وسیله دستگاه خمش لوله انجام گرفته و لوله مورد آزمون باید حول فک شیاردار خمش با شعاعهای مشخص شده در بندهای الف و ب برحسب مورد خم شود .

 لوله‏های درز جوش باید در حالتی که درزجوش در وضعیت ۹۰ درجه با صفحه خمش قرار گرفته  تحت آزمون قرار گیرد و داخل لوله  در حین آزمون نباید پر باشد .

 الف ) لوله هایی که پوشش گالوانیزه گرم ۲۵ ندارند بایستی تحت آزمون  خمش ۱۸۰ درجه( شعاع فک خمش درته شیار شش برابر با قطر خارجی لوله) قرار گرفته  و بایستی عاری از هر گونه ترک باشد .

 ب ) لوله‏های گالوانیزه  گرم بایستی تحت آزمون خمش ۹۰ درجه ( شعاع فک خمش در ته شیار ۸ برابر قطر خارجی لوله ) قرار گرفته  و فولاد بایستی عاری از هر گونه ترک باشد.

 ۶ ـ ۴ ـ آزمون تخت نمودن ۲۶

 آزمون تخت  نمودن بر روی لوله‏های با اندازه اسمی بزرگتر از ۴۰ بشرح زیر انجام می‏گیرد .

 آزمونه , حلقه‏ای شکل به طول حداقل ۴۰ میلیمتر از یک انتهای لوله انتخاب نموده و بین دو صفحه موازی فشرده  نموده تا زمانیکه فاصله بین  صفحات موازی تا ۷۵ درصد قطر خارجی اولیه لوله برسد هیچگونه ترک یا  نقص در آزمونه نبایستی  ایجاد گردد . سپس میزان  فشردگی تا حد ۶۰ درصد قطر اولیه آزمونه  ادامه یافته  و دراین زمان  بروزهر گونه  ترک یا  نقص در نواحی غیر از جوش غیر قابل قبول می‏باشد ولی بروز ترک در جوش بلامانع است .

 درز جوش در وضعیت ۹۰ درجه با  صفحه تخت نمودن قرار گرفته  و تحت  آزمون قرار گیرد .

 یادآوری ۱ـ ترکهای جزیی که در لبه‏های آزمونه ایجاد می گردد نبایستی  موجب مردود شدن آزمایش شود .

 ۶ ـ ۵ ـ آزمون  نشتی ۲۷

 تک تک لوله‏ها بایستی در کارخانه تولید کننده تحت آزمون  نشتی با فشار  هیدرولیکی ۵۰ بار برای مدت  ۵ ثانیه  قرار گیرد .

 یادآوری : علاوه بر آن آزمون نشتی , آزمون جریان  گردابی ۲۸ براساس پیوست ب در صورت  درخواست  خریدار بایستی انجام گیرد , در مورد لوله‏های گالوانیزه آزمون جریان گردابی بایستی قبل  از پوشش گالوانیزه انجام گیرد .

 ۶ ـ ۶ ـ آزمون بررسی مجرای  داخل لوله ۲۹ ( فقط برای لوله‏های با پوشش گالوانیزه )

 وقتی که لوله ها تحت این آزمون  قرار می‏گیرند , الزامات زیر نیز باید تامین گردد

 به منظور  بررسی مجرای داخل لوله در مورد لوله های با اندازه اسمی ۸ تا و شامل ۲۵ بعد از گالوانیزه‏کردن  بایستی میله‏ای به طول ۲۳۰ میلیمتر  با اقطار مناسب مطابق جدول شماره ۸ از مجرای داخل لوله به راحتی  عبور نماید

 

 ۶ ـ ۷ ـ آزمون تعیین یکنواختی ۳۰ پوشش ( فقط برای لوله‏های با پوشش گالوانیزه )

 آزمون  سولفات مس را می‏توان  برای تعیین  یکنواختی پوشش بکار برد و بایستی تاکید نمود که این آزمایش فقط برای مشخص کردن  یکنواختی پوشش است و نباید برای تعیین وزن پوشش استفاده شود .

 ۶ ـ ۸ آزمون  چسبندگی پوشش روی ( برای لوله‏های تاو شامل ۸۰)

 برای آزمون چسبندگی پوشش روی , مقطع لوله بایستی با طولی معادل قطر خارجی لوله (d۱) بریده شده ولی بهرحال طول آزمونه نبایستی بیش از ۵۰ میلی‏متر باشد . آزمونه‏ها بایستی بین دو صفحه تخت فولادی تا حد مقادیر مندرج در  جدول زیر به طور ثابت فشرده  شده و سپس  نمونه‏ها بایستی از نظر ورقه‏ای شدن تحت بررسی گیرد و هیچگونه  پوسته  یا  تورقی در سطح نمونه نبایستی مشاهده گردد . این بررسی بایستی توسط شخصی با  دید معمولی ( چشم غیر مسلح ) از فاصله ۲۵ سانتی متری از نمونه انجام گیرد . پس از آزمون وجود ترک در پوشش روی قابل  صرف نظر کردن می‏باشد .

 

 ۷ ـ نمونه برداری

 ۷ ـ ۱ ـ نمونه برداری جهت تعیین درصد وزنی عناصر آزمونهای مکانیکی

 نمونه برداری باید براساس ضوابط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران انجام شود .

 ۷ ـ ۳ ـ نمونه برداری جهت بررسی پوشش لوله‏های گالوانیزه

 به ازای هر ۵۰۰ شاخه لوله حداقل یک نمونه جهت بررسی مجرای داخل  لوله و یک نمونه جهت تعیین یکنواختی پوشش بایستی انتخاب و مورد بررسی و آزمون قرار گیرد . در صورتی که نتایج آزمون با شرایط مندرج در این استاندارد مطابقت کامل نداشته باشد بایستی از بهر تولیدی نمونه‏های مجددی به تعداد دو برابر نمونه‏های اول برداشته و آزمون را تکرار نمود . چنانچه نتایج آزمون کلیه نمونه‏های اخیر با شرایط این استاندارد مطابقت داشته باشد نتایج آزمون اولیه مدنظر قرار نمی‏گیرد و در غیر اینصورت  آن بهر خارج از استاندارد می‏باشد . بهر مردود شده  در آزمون مجدد می‏تواند  در صورت تمایل تولید کننده , بصورت تک تک  لوله‏ها جهت مطابقت مورد آزمون و بررسی مجدد قرار گیرد .

 ۸ ـ محافظت

 ۸ ـ ۱ ـ کلیات

 لوله  باید به صورت سیاه ۳۱ (بدن پوشش ) یا با پوشش گالوانیزه روی باشند مگر اینکه به وسیله خریدار در سفارش موارد دیگری مشخص شده باشد .

 ۸ ـ ۲ ـ پوشش گالوانیزه گرم روی

 لوله هایی که دارای پوشش گالوانیزه می‏باشند ابتدا باید کاملا از هر گونه  پوسته , اکسید , چربی و … پاک شده و شسته شوند و سپس آنها را در وان  روی مذاب که محتوی حداقل ۹۸/۵ درصد وزنی روی می‏باشد و دمای آن مناسب برای پوشاندن  لوله با  قشر چسبنده و یکنواخت روی است , فرو برده شود . لوله‏هائیکه رزوه می‏شوند باید قبل از روزه کردن گالوانیزه گردند .

 ۸ ـ ۳ ـ رزوه‏ها

 برای لوله هایی که بدون پوشش عرضه می‏شوند رزوه‏ها هم باید بدون پوشش باشند مگر اینکه بوسیله خریدار و در سفارش  قید گردد که رزوه‏ها باید محافظت شوند ( پیوست الف )

 برای لوله هایی که با پوشش گالوانیزه می‏باشند رزوه‏ها بایستی دارای پوشش محافظتی باشند .

 ۹ ـ قطعات  لوله‏ای شکل

 ۹ ـ ۱ ـ کلیات

قطعات لوله‏ای ۳۲ شکل باید از لوله هایی که با ملزومات کامل این استاندارد مطابقت دارد , تولید شوند و باید براساس استاندارد ملی ایران بشماره ۳۳ … به دو شکل موازی یا مخروطی رزوه شوند ( مطابق اشکال شماره ۲ تا ۷)

 ۹ ـ ۲ ـ بوشن‏ها

 بوشن‏های مورد استفاده برای قطعات  لوله‏ای شکل باید دارای رزوه‏های موازی بر اساس استاندارد ملی ایران  به شماره ۳۴ …باشند مگر اینکه خریدار در سفارش قید کند که بوشن‏ها باید با رزوه‏های  مخروطی باشند ( پیوست الف )

 ۹ ـ ۳ ـ قطعات کوتاه لوله‏ای شکل دو سر رزوه ۳۵

 ابعاد این قطعات باید  مطابق جدول  شماره ۸ باشد . ( شکل شماره ۲)

 ۹ ـ ۴ ـ مغزی‏ها ۳۶

 مغزی‏های تمام رزوه دوطرفه  ۳۷ و تمام رزوه یکطرفه ۳۸ باید فقط از لوله‏های گروه سنگین تولید شوند و مغزی‏های آچار خور۳۹دو طرفه بایستی فقط از لوله‏های گروه سبک و متوسط تولید شوند (. شکل شماره ۳)

 

 

 

 

 ۹ ـ ۵ ـ قطعات لوله‏ای شکل دو سر رزوه  مجهز به بوشن و مهره ۴۰

 این قطعات بایستی  فقط از  لوله‏های گروه سنگین تولید شود و باید به صورت  یک بوشنه و یا دو بوشنه عرضه شود و ابعاد آن باید مطابق مندرجات  جدول شماره ۱۱  باشد . سطح جانبی بوشن از طرفی که در مجاورت مهره‏ها قرار میگیرند بایستی ماشین کاری شده و صاف باشد . سطح جانبی مهره‏ایکه در کجاورت بوشنها بسته شده باید مقعر بوده و زاویه سطح خارجی آن با محور پیچ باید تقریبأ ۵ درجه باشد . رزوه‏های موازی ایجاد شده  روی این قطعات و همچنین روی بوشنها  ومهره‏ها باید با مندرجات استاندارد ملی ایران بشماره … ۴۱ مطابقت داشته باشد .

 

 

 ۹ ـ ۶ ـ زانویی‏ها  ۴۲ ( به جز زانویی برگشتی ۴۳)

 با این که از اهمیت خاصی برخوردار نیست , ابعاد تقریبی زانویی‏ها باید بر اساس مندرجات جدول شماره ۱۲ بوده و رواداری زاویه‏ها باید ±۱/۵ درجه باشد . زانویی ۹۰ نوع ۱ و سایر زانویی‏ها ۱۱۲/۵º وº ۱۳۵ وº ۱۵۷/۵ ) نوع ۲,۳و۴ نبایستی ازلوله  گروه سبک تولید شود , زانویی نوع ۱ الف باید فقط از لوله‏های گروه سنگین ساخته شده و ابعاد تقریبی آن باید مطابق  جدول شماره۱۲ بوده وضمنأ مجهز به یک بوشن  و مهره قفلی مطابق  بند ۹ ـ ۵ باشد . همه  رزوه‏ها باید از نوع مخروطی براساس ردیف R استاندارد ملی ایران بشماره …۴۴ بوده به استثنای یکی ازانتهای زانوئی نوع۱الف که در شکل شماره۶پ نشان داده شده ودارای رزوه های موازی براساس استاندارد ملی ایران به شماره۴۴ (ردیف L )میباشد .

 یادآوری : انواع زانویی‏ در شکل شماره ۶ نشان داده شده است .

 ۹۷ زانویی برگشتی

 زانویی برگشتی  بایستی فقط از لوله‏های گروه سنگین ساخته شوند با این که از اهمیت خاصی برخودار نیست , ابعاد تقریبی آنها باید مطابق جدول شماره ۱۳ بوده و دو انتهای آن باید موازی و با انحراف ±۱/۵ درجه باشد .

 یادآوری : زانویی  برگشتی در شکل شماره ۷ نشان داده شده است .

 

 

 ۹ ـ ۸ ـ محافظت

 قطعات لوله‏ای شکل بایستی  مطابق بند ۷ ( محافظت لوله ) محافظت شوند .

 ۱۰ ـ اطلاعاتیکه در مرحله استعلام یا سفارش بایستی  از  طرف خریدار ارائه شود .

 نظر به اینکه موارد زیادی از این استاندارد  اختیاری می‏باشد جهت کمک به  خریدار لیست موارد اختیاری به انضمام سایر اطلاعات مورد لزوم که بایستی توسط خریدار در مرحله استعلام  یا سفارش تعیین شود در پیوست‏الف آورده شده است .

 ۱۱ ـ نشانه گذاری

 ۱۱ ـ ۱ ـ کلیه لوله‏ها و قطعات لوله‏ای شکل باید دارای نشانه هائی  به شرح زیر باشند .

 ـ نام یا نشانی تجارتی سازنده

 ـ اندازه اسمی

 ـ گروه

 علامت  استاندارد ایران پس از کسب پروانه  کاربرد علامت  استاندارد از موسسه استاندارد  وتحقیقات صنعتی ایران

 ۱۱ ـ ۲ ـ لوله‏ها باید بصورت  بسته بندی ارائه شده و بسته‏ها باید دارای پلاکی باشد که  نشانه‏های زیر , بطور مشخص روی آن حک یا نوشته شود

 اندازه اسمی لوله

 ذکر کلمه آب

 گروه

 تعداد شاخه

 وزن بسته

 عبارت ساخت ایران

 نام و نشانی تجارتی سازنده

 علامت استاندارد  پس از کسب پروانه کاربرد علامت استاندارد از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران

 یادآوری –۱ نشانه گذاری نباید هیچگونه آسیبی به لوله وارد نماید .

 پلاک بسته‏ها بایستی  براساس گروه لوله  به شرح  زیر باشد .

 لوله‏های سبک ( جدول شماره ۴) قهوه‏ای

 لوله‏های متوسط ( جدول شماره ۵) آبی

 لوله‏های سنگین ( جدول شماره ۶) قرمز

 ۱۱۳ قطعات  لوله‏ای شکل نیز بایستی در جعبه‏هایی که در روی آن مطالب زیر نوشته شده  بسته بندی شوند

 ـ وزن بسته

 ـ اندازه اسمی

 ـ نام یا نشانه تجارتی سازنده

 عبارت ساخت ایران

 – تعداد قطعات لوله‏ای شکل

 – علامت استاندارد  ایران پس از کسب پروانه  کاربرد علامت استاندارد از  موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران

 ۱۲ – گواهینامه  تولید

 تولید کننده در صورت  درخوست  خریدار بایستی گواهینامه‏ای در خصوص مطابقت  لوله‏ها با مندرجات این استاندارد را ارائه نماید .

 پیوستها

 پیوست الف ـ اطلاعاتی که باید بوسیله خریدار در استعلام یا  برگه سفارش قید شود .

 

اطلاعات زیر بایستی بوسیله خریدار در استعلام  یا  برگه سفارش داده شود

 الف – لوله

 شماره  این استاندارد

 اندازه اسمی لوله

 گروه ضخامت ( جداول شماره ۳,۴ و ۵)

 طول شاخه اعم از  متغیر , نوردی , تقریبی  و یا دقیق ( بند ۳ ـ ۵)

 مقدار لوله مورد نیاز

 تعیین وضعیت  پوشش ( گالوانیزه یا سیاه )

 ب ) قطعات  لوله‏ای شکل

 شماره این استاندارد

 اندازه اسمی قطعات لوله‏ای شکل

 گروه ضخامت جداول شماره (۳,۴ و۵)

 نوع

 طول دقیق در مواقع لزوم

 مقدار مورد نیاز

 در این استاندارد اختیاراتی برای خریدار  در نظر گرفته شده و او میتواند  در سفارش  ویژگیهای مجاز مشروحه زیر را  مشخص نماید . در صورتیکه  ویژگیهای مذکور از جانب خریدار  تعیین نشده باشد , لوله ها و قطعات  لوله‏ای شکل براساس  مشخصات ارائه شده  در این استاندارد ارائه می‏گردد .

 ۱ ـ در صورتیکه عرض لوله‏ها بدون بوشن  مورد نظر باشد .

 ۲ ـ در صورتیکه  عرضه بوشنها با رزوه مخروطی مورد نظر باشد .

 ۳ ـ گواهی تولید کننده در صورتیکه مورد نیاز باشد .

 ۴ ـ درخواست حفاظت  لوله سیاه  و در این صورت تعیین نوع حفاظت  لوله‏های سیاه مانند روغن جلاء ۴۵

 ۵ ـ تعیین نوع حفاظت در صورتیکه نیاز به حفاظت ویژه‏ای برای رزوه لوله‏ها یا قطعات  لوله‏ای شکل باشد .

 ۶ ـ تعیین یک بوشنه یا دو بوشنه بودن قطعه لوله‏ای شکل دو سر رزوه

  پیوست ب ـ آزمون جریان گردابی

 ۱ ـ روش آزمون

 ۱ ـ ۱ ـ جهت اطمینان از معویب نبودن لوله‏های سیاه  ( در صورت درخواست  خریدار ) باید تک تک شاخه‏ها تحت آزمون جریان گردابی با استفاده از سیم پیچ متحدالمرکز , لوله  در حال چرخش  و یا پروب در حال چرخش قرار گیرند .

 ۱ ـ ۲ ـ برای اطمینان  از صحت آزمون لوله‏ها بایستی به اندازه کافی مستقیم بوده و از سطوح آنهاباید عاری از مواد خارجی بوده تا در تفسیر نتیجه آزمون اثر نگذارد .

 ۱ ـ ۳ ـ هر یک از دو روش آزمون زیر مجاز میباشد ( بنا به اختیار تولید کننده )

 روش الف ـ لوله مورد آزمون از بین سیم پیچ متحدالمرکز دستگاه آزمون عبور می‏کنند .

 روش ب ـ لوله  مورد آزمون با پروب در حال  چرخش بوده  و دارای اثر متقابل  بر یکدیگری باشد بنابراین این پروی نسبت به لوله یک مسیر حلزونی بر روی سطح لوله طی می‏نماید . گام این  حرکت  حلزونی باید به اندازه‏ای باشد که اطمینان حاصل شد که تمام سطح لوله  بررسی شده است .

 ۲ ـ تنظیم نمودن دستگاه  آزمون

 ۲ ـ ۱ ـ کارایی دستگاه باید بوسیله یک قطعه لوله شاهد طبق شرایط زیر مورد کنترل و تنظیم قرار گیرد .

 در صورت استفاده  از روش الف بایستی از قطعه شاهد  با سوراخهای متعدد طبق شرایط مندرج در ب-۳-۲  استفاده شود.

  در صورت استفاده  از روش ب بایستی از قطعه شاهد  دارای شیار طبق شرایط مندرج در بند ب-۴-۲  استفاده شود.

 دارای شیار طبق  شرایط مندرج در بند ب ۲ ـ ۴ استفاده شود .

 ۲ ـ ۳ ـ برای روش الف – محل تعبیه سوراخها در  پیرامون  لوله بایستی   تحت زوایای ۱۲۰º از یکدیگر بوده و در فواصل طولی آنها بایستی بگونه‏ای باشد که امکان دریافت علائم کاملا مجزا بر روی صفحه دستگاه مقدور گردد . یکی از این سوراخها بایستی  حتی المقدور در منتهی الیه  قطعه شاهد ( با توجه به توانایی دستگاه ) تعبیه شود

 و بدین منظور برای ایجاد سوراخهای مرجع باید مته‏ای با قطر مناسب و مطابق آنچه  در جدول شماره ۱۴ داده شده بکار برد .

 

 ۲ ـ ۴ ـ برای روش ب ـ سطح لوله شاهد که در مجاورت سیم پیچ قرار میگیرد باید شامل یک شیار U شکل موازی با محور طولی و دارای ابعاد زیر باشد :

 عرض ـ عرض همواره باید از عمق شیار کوچکتر ( و یا حداکثر برابر ) بوده ولی بهرحال  از ۰/۵ میلیمتر بیشتر باشد .

 عمق ـ عمق شیار برابر ۱۲/۵ درصد ضخامت  جداره لوله در نظر گرفته میشود ولی بهرحال کمتر از ۰/۶ میلی متر نخواهد بود و رواداری آن در حد ±۱۵ درصد عمق در نظر گرفته شده , خواهد بود .

 طول – طول بوسیله تولید کننده و مناسب برای تنطیم نمودن  و انجام بازرسی انتخاب میشود .

روش تنظیم نمودن

 ۳ ـ ۱ ـ دستگاه سیم پیچ باید طوری تنظیم گردد که علائم  مشخص و مجزا از قطعه ( قطعات ) لوله شاهد را به طور مداوم  ایجاد نموده و این علائم باید جهت تنظیم ارتفاع مورد نظر پالس یا مکانیزم هشدار دهنده  دستگاه بکار رود .

 سرعت نسبی بین قطعه شاهد و سیم پیچ باید مشابه آنچه در حین تولید مورد آزمون قرار می‏گیرد , باشد .

 ۳۲ تنظیم نمودن  دستگاه باید علاوه بر ابتدا و انتهای هر دوره کار نیز در فاصله زمانی حداکثر دو ساعت انجام وکنترل شود .

 ۳ ـ ۳ ـ اگر در حین آزمون خط تولید علائم  از قطعه  لوله شاهد ( حتی بعد از تغییر حساسیت دستگاه به میزان ۲ دسی بل ) مشاهده نگردد باید مجددا تنظیم گردد بدنبال تنظیم مجدد تمام لوله‏های آزمایش شده  از تنظیم  قبلی بایستی مجددا مورد آزمون قرار گیرند . مگر اینکه علائم ثبت شده از  مشخصات شناسایی لوله‏ها در دسترس باشد که امکان  دسته بندی آنها در دو گروه مشکوک و مورد  قبول فراهم آورد .

 ۴ ـ روش آزمون

 لوله مورد آزمون باید تحت شرایطی یکسان  مثل آنچه برای تنظیم نمودن دستگاه  بکار برده شد ضمن عبور با سرعت  مناسب دستگاه آزمون تحت بازرسی قرار گیرد . سرعت معین شده برای آزمون  لوله بایستی معادل سرعت هنگام تنظیم با قطعه  شاهد ( بارواداری ±۱۰ درصد ) باشد .

 یادآوری : شرایط یکسان  شامل مواردی است  از قبیل تنظیم ابزار دقیق حرکت مکانیکی و موقعیت  سیم پیچ در رابطه با لوله یا  هر عامل دیگری که ممکن است در صحت روش اثر بگذارد .

 ۵ ـ بررسی نتایج

 ۵ ـ ۱ ـ لوله هایی که موجب ثبت علائم  هشدار دهنده نشوند بایستی در آزمون قابل قبول محسوب شوند .

 ۵ ـ ۲ ـ لوله هایی که موجب ثبت علایم هشدار دهنده شوند بایستی  یا بعنوان لوله مشکوک محسوب شوند و یا با اختیار تولید کننده تحت آزمون  مجدد قرار گیرند .

 ۵ ـ ۳ ـ براساس آزمون مجدد چنانچه لوله‏ها  موجب ثبت علائم  هشدار دهنده نشوند باید مورد قبول و چنانچه موجب ثبت علائم هشدار دهنده شوند باید مشکوک به حساب آیند .

 ۵ ـ ۴ ـ در مورد لوله‏های مشکوک باید یکی از روش‏های زیر انتخاب و مورد عمل قرار گیرد :

 الف ـ منطقه مشکوک بریده شده و باقی مانده طول لوله با توجه  به آزمون قبلی پذیرفته گردد .

 ب ـ آن شاخه لوله مردود محسوب شود .

 لوله هایی که در آزمون اخیر مردود شناخته می‏شود باید از یک  انتها  با رنگ زرد نشانه گذاری شده و کنار گذاشته شود

  پیوست ج – آزمون یکنواختی پوشش لوله‏ها و قطعات لوله‏ای شکل گالوانیزه شده به روش محلول سولفات  مس

 ۱ ـ اصول کلی

 آزمونه گالوانیزه پس از تمیز کاری بایستی ۴ مرتبه در محلول سولفات مس فرو برده شده و جهت ظاهر شدن  نقاط قرمز رنگ مس تحت بررسی قرار گیرد .

 ۲ ـ معرف‏های شیمیایی

 ۲ ـ ۱ ـ محلولهای آزمون بایستی از کیفیت  مشخصی برخوردار بوده  و جهت تهیه آنها بایستی از آب مقطر استفاده شود .

 ۲ ـ ۲ ـ اسید سولفوریک  ( محلول رقیق شده ) با ترکیب حجمی زیر۰

 الف ) اسید سولفوریک ( غلظت ۱/۸۴ گرم بر میلی لیتر در دمای ۲۰ درجه سلسیوس): ۱ حجم

ب ) H۲O ۵۰: حجم

-۳-۲ اسید کلریدریک (محلول رقیق شده )با ترکیب حجمی زیر:

الف ) اسید کلریدریک ( غلظت ۱/۱۹ گرم بر میلی لیتر در دمای ۲۰ درجه سلسیوس): ۱ حجم

 ب ) H۲O ۱۰ حجم

 ۲ ـ ۴ ـ محلول سولفات مس دو ظرفیتی با ترکیب زیر:

 الف )CU SO4 5 H2O :۳۳ گرم

 ب ) ۱۰۰: H۲O میلی لیتر

 به محلول سولفات مس دو ظرقیتی  مقداری کربنات  مس یا هیدرات  مس اضافه نموده , تکان دهید تا محلول به حالت تقریبأ خنثی در آید سپس محلول آزمون را صاف نموده  یا قبل از استقاده اجازه دهید که ته نشین شود ( به مدت ۲۴ ساعت ) محلول آزمون باید دارای وزن مخصوص ۱/۱۷ در دمای ۱۵ درجه سلسیوس باشد .

 ۳ ـ وسایل آزمون

 ۳ ـ ۱ ـ ظرفی که بکار برده می‏شود باید به اندازه کافی بزرگ بوده تا آزمونه بطورکلی در آن جا بگیرد و فاصله بین ظرف و آزمونه باید حداقل  ۲۵ میلیمتر از جداره  ظرف باشد .

ظرف باید از مواردی ساخته شود که نسبت به محلول سولفات مس خنثی باشد .

 ۳۲ درپوش

 در مواردی که نیاز باشد آزمونه با درپوش تحت آزمون قرار گیرد در پوش باید از موادی ساخته شود که نسبت  به محلول سولفات  مس خنثی باشد .

 ۴ ـ آزمونه

 بر طبق جدول شماره ۱۵ طول آزمونه باید به اندازه کافی بوده به طوریکه بتوان آن را در محلول غوطه ور ساخت .

 ۵ ـ آماده سازی آزمونه

 ابتدا باید آزمونه با محلول  شیمیایی مناسب چربی زدایی و به وسیله یک پارچه نرم  و تمیز پاک و خشک شود . سپس آن را در محلول اسیدسولفوریک ( بند ج ۲۲) به مدت ۱۵ ثانیه فرو برده  و پس از شستشو در آب تمیز به وسیله یک پارچه نرم  و تمیز پاک و خشک نمایید .

 ۶ ـ روش آزمون

 آزمونه را در محلول  سولفات مس ( بند ج ۲ ـ ۴) با طول مورد نیاز  برای هر اندازه اسمی مطابق جدول شماره ۱۵ به مدت یک دقیقه  فرو برده و در حین آزمون دمای محلول آزمون  را کنترل نموده تا از ۱۵ درجه سلسیوس کمتر نبوده  و از ۲۱ درجه سلسیوس  تجاوز ننماید . در طول مدت غوطه وری ازمونه محلول بایستی در حالت آرام و ساکن باشد . در قطعات لوله‏ای شکل خیلی کوتاه بایستی تام قطعه وارد محلول گردد .

 آزمونه را از محلول خارج نموده و بلافاصله با وسیله آبی جاری رسوبات  سیاه را با برس مناسب پاک کرده  ( باید دقت نمود که کلیه خلل و فرجها پاک شود ) سپس نمونه را به وسیله یک پارچه نرم  و تمیز پاک نموده و بالافاصله به محلول آزمون برگردانید این عمل را چهار بار متوالی تکرار و سپس نمونه را شسته و خشک کنید .

 بعد از هر آزمون یایک سری آزمون پیوسته محلول آزمون  باید دور ریخته شود و مورد استفاده  قرار نگیرد .

 یادآوری ۱: حجم تقریبی محلول آزمون در جدول شماره ۱۵ درج گردیده است .

 یادآوری ۲: در آزمون لوله‏ها با اندازه اسمی تا و شامل ۲۵ میتوان بیش از یک ازمونه  را در ظرف قرار داده  و مشروط بر آنکه  فاصله حداقل ۲۵ میلیمتر بین آزمونه‏ها با یکدیگر و آزمونه باظرف رعایت شود .

 یادآوری ۳: در آزمون لوله‏ها با اندازه اسمی ۸ و بیش از آن جهت صرفه جویی در مصرف محلول آزمون میتوان از درپوش استفاده نمود .

۷ ـ بررسی

 آزمونه خشک شده  بایستی از نظر وجود رسوبات قرمز رنگ مس روی پوشش گالوانیزه تحت بررسی قرار گیرد .

 یادآوری : چسبندگی رسوبات مذکور تا حد از بین بردن  با یکی از روشهای کندن , ساییدن‏نرم یا غوطه وری در محلول اسیدکلریدریک به مدت ۱۵ ثانیه  و بلافاصله شستن در آب جاری تمیز بهمراه برس زدن شدید مجاز می‏باشد .

 ۸ ـ شرایط تطبیق

 بعد از چهار مرتبه  غوطه وری متوالی در محلول آزمون  و آخرین شستشو و خشک  نمودن بر روی پوشش گالوانیزه  آزمونه نباید اثری از رسوبات قرمز رنگ مشاهده گردد .

 رسوبات فلزی مس در فاصله ۲۵ میلمیتر از انتهای لوله یا لبه و سطح برش دلیلی بر عدم مطابقت  بااین استاندارد نمی‏باشد .

 اگر پس از برداشته شدن رسوبات  با شرایط مندرج در یادآوری بند ج – ۷ فلز روی در زیر آن رویت گردد . آزمونه با ویژگیهای این پیوست مطابقت می‏نماید .

 

 

 

 

 

 

۱-لوله‏های درز جوش شامل درز مخفی هم میشود

۲SOCKETED

۳-تا زمان تدوین استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS مورد استفاده  قرار خواهند گرفت.

۴NOMINAL SIZE

۵PIECBS

۶NIPPLBS

۷LONG SCREVS

۸BENDS SPERING AND RETURN  BENDS

۹DESIGNATION

۱۰ELCTRIC PROCESS

۱۱BASIC OXYGEN PROCESS

۱۲FULLY KILLED STEEL

۱۳SEMI KILLED STEEL

۱۴RIMMED STEEL

۱۵AS WELD

۱۶ – تا زمان تدوین استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS مورد استفاده  قرار خواهند گرفت.

 

۱۷JOINTS

۱۸ -استاندارد BS:21

۱۹RANODM   LENGTH

۲۰MILL LENGTH

۲۱APPROXIMATE  LENGTH

۲۲EXACT  LENGTH

۲۳ – تا زمان تدوین استاندارد ملی ایران استاندارد  BS:3894  PT1مورد استفاده  قرار خواهند گرفت.

 

۲۴ – پوشش گالوانیزه مورد در این استاندارد پوشش روی به روش غوطه وری گرم میباشد .

۲۵ TEST FLATTENING

۲۶LEAK  TIGHTNESS

۲۷EDDY  CURBENT

۲۸BORE  TEST

۲۹UNIFORMITY

۳۰SELF  COLOR

     TUBULARS-31

۳۲ –در ایران اصطلاحا سیاه اتلاق میشود .

۳۳-تا زمان تدوین استاندارد ملی ایران  استاندارد ۲۱:BS باید مورد استفاده قرار گیرد

۳۴-تا زمان تدوین  استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS باید مورد استفاده قرار گیرد

۳۵PIECES

۳۶NIPPLES

۳۷CLOSE TAPER NIPPLES

۳۸RUNNING NIPPLES

۳۹BARREL NIPPLES

LONG  SCREWS-40

-۴۱ تا تدوین  استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS باید مورد استفاده قرار گیرد

BENDS-42

RETURN  BEND-43

-۴۴ تا تدوین  استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS باید مورد استفاده قرار گیرد

 

VARNISH-45