لوله ها و قطعات لولهای شکل فولادی مورد مصرف در آبرسانی
۱ ـ هدف
در این استاندارد ویژگیها , روشهای آزمون و بازرسی و نشانه گذاری لولههای فولادی درز جوش ۱رزوه شده ، بوشن دار , ۲ قطعات لولهای شکل و لوله های فولادی دو سر ساده مناسب برای جوشکاری و یا رزوه کردن براساس استاندارد ملی ایران به شماره ۳ … داده شده است .
۲ ـ دامنه کاربرد
این استاندارد در برگیرنده لولههایی با اندازه اسمی ۴ ۸ تا ۱۵۰ (میلی متری) و در مورد مصرف در آبرسانی در سه گروه ضخامت سبک ,متوسط و سنگین میباشد .
۳ ـ تعاریف
در این استاندارد تعاریف زیر بکار میرود .
۳ ـ ۱ ـ اندازه اسمی (DN)
نشانه شناسایی اندازه است که برای تمام اجزاء لوله کشی بغیر از محصولاتی که براساس قطر خارجی یا اندازه رزوه علامتگذاری شدهاند , مشترک میباشد . این اندازه بطور تقریبی با اندازههای ساخت قطر داخلی مطابقت مینماید .
۳ ـ ۲ ـ لوله
به یک استوانه بلند تو خالی دو سرباز با سطح مقطع دایرهای شکل اتلاق میشود .
۳ ـ ۳ ـ بوشن
عبارتست از یک قطعه کوتاه لوله که از داخل رزوه شده و به منظور اتصال لوله ها به یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد .
– ۴ – ۳ قطعات لوله ای شکل
عبارتست از قطعات لوله ای شکل بوده که به منظور اتصال سیستم لوله کشی مورد استفاده قرار گرفته و انواع آن در این استاندارد شامل :
قطعات کوتاه لولهای شکل دوسر رزوه ۵, مغزیها ۶, قطعات لولهای شکل دو سر روزه مجهز به بوشن ومهره ۷ و انواع زانوییها ۸ میباشد .
۳ ـ ۵ ـ طول لوله رزوه شده و بوشن دار
۳ ـ ۵ ـ ۱ ـ طول دقیق
عبارت از طول لوله بدون بوشن میباشد .
۳ ـ ۵ ـ ۲ ـ طول کلی
عبارت از طول کامل لوله وقتی که بوشن به آن بسته شده است .
۳ ـ ۵ ـ ۳ ـ طول استاندارد
طول اسمی قطعات لولهای شکل میباشد که به دلایل عرفی و تجربی به صورت طول معمول درآمده و قطعات لولهای شکل به آن طول تولید میشوند .
۳ ـ ۶ ـ ترک
ترک جدایش فلز ناشی از ایجاد تنش بوده که بدون عوامل دیگر باعث گسیختگی کامل فلز نگردد .
۴ ـ مشخصه شناسایی ۹
۴ ـ ۱ ـ لولهها
لولهها باید به شکل زیر معرفی شوند :
شماره این استاندارد , اندازه اسمی , گروه ضخامت مطابق جداول شماره ۳,۴ و ۵ و نوع انتهای لوله ( ساده یا رزوه شده )
به عنوان مثال:
استاندارد ملی ایران به شماره ۳۷۶۵ اندازه اسمی ۲۰, گروه متوسط , لوله رزوه شده و بوشن دار
۴ ـ- ۲ قطعات لولهای شکل
قطعات لولهای شکل باید به شکل زیر معرفی شوند :
شماره این استاندارد , اندازه اسمی ، گروه ضخامت , نوع قطعه و در صورت لزوم طول آنها و علاوه بر این در مورد زانوئیها نوع خاص محصول ( شماره مربوطه ) نیز باید مشخص گردد . ( اشکال شماره ۶ و ۷)
به عنوان مثال:
استاندارد ملی ایران به شماره ۳۷۶۵ اندازه اسمی , گروه متوسط ، زانویی نوع ۱
۴ ـ ۳ ـ بوشنها و مهرههای قفلی
بوشنها و مهرههای قفلی باید به شکل زیر معرفی گردند :
شماره این استاندارد و اندازه اسمی لولهای که بوشن یا مهره قفلی برای آن در نظر گرفته شده است .
به عنوان مثال :
استاندارد ملی ایران به شماره ۳۷۶۵ مهره قفلی , اندازه اسمی ۲۰
۵ ـ ویژگیها
۵ ـ ۱ – فرآیند تولید
۵ ـ ۱ ـ ۱ ـ تولید فولاد
فولاد باید با روش الکتریکی ۱۰ یا فرآیند قلیایی با دمش اکسیژن ۱۱ تولید شده و فولاد تولید شده بایستی از نوع کاملا آرام ۱۲, نیمه آرام ۱۳ یا جوشان۱۴ باشد
۵ ـ ۱ ـ ۲ ـ تولید محصول
لولهها بایستی به روش درز جوش تولیدشده و بوشن ها بایستی درز جوش یا بدون درز ساخته شوند .
یادآوری : لولههایی که اصطلاحأ به نام لوله درز مخفی عرضه میشوند نوعی لوله درز جوش میباشد که پس از جوشکاری درز طولی , تحت عملیات کشش گرم قرار گرفتهاند .
۵ ـ ۱ ـ ۳ – عملیات حرارتی
لولهها پس از جوشکاری درز طولی بایستی تحت عملیات حرارتی قرار گرفته و یابصورت جوشکاری شده ۱۵ بدون هیچگونه عملیات حرارتی و یا از ناحیه درز جوش تحت عملیات حرارتی قرار گیرند .
۵ ـ ۱ ـ ۴ ـ ترکیب شیمیایی
۵ ـ ۱ ـ ۴ ـ ترکیب شیمیایی ذوب بایستی مطابق جدول شماره ۱ باشد .
۵ ـ ۱ ـ ۴ ـ ۲ ـ ترکیب شیمیایی محصول نسبت به مذاب با توجه به جدول شماره ۱ و با احتساب رواداری های مندرج در جدول شماره ۲ محاسبه میگردد .
یادآوری : در صورت عدم دسترسی به مقادیر وا قعی ترکیب شیمیایی مذاب , مقادیر ترکیب شیمیایی محصول را بر اساس مقادیر حدی جدول مذاب با ملحوظ نمودن مقادیر رواداریهای مربوطه میتوان مورد استفاده قرار داد .
۵ ـ ۱ ـ ۵ ـ خواص مکانیکی تنش تسلیم , مقاومت کششی و درصد ازدیاد طول نسبی لولهها در شرایط دمای اتاق بایستی با مندرجات جدول شماره ۳ مطابقت نماید .
در جدول فوق
o L = طول موثر اولیه
o S = سطح مقطع اولیه
۵ ـ ۱ ـ ۶ وضع ظاهری
الف – نقایص سطحی که تاثیری در حداقل ضخامت نداشته یا بتوان به نحوی آن را برطرف نمود که ضخامت پس از رفع نقص در حد رواداری باشد , میتوان قابل قبول باشد و نقایص سطحی نبایستی چکش کاری شود .
ب ـ به اسثنأ موارد مندرج در بند ۵ ـ ۱ ـ ۷ رزوهها بایستی دارای شرایط مندرج در استاندارد ملی ایران به شماره ۱۶…. باشد .
ج – انتهای لوله بایستی عمود بر محور لوله بریده شده و عاری از پلیسه باشد .
د – لوله بایستی راست بوده و حداکثر مجاز ناراستی در وسط طول بایستی برابر یک در پانصد طول مورد آزمون باشد .
ه ـ لولههای با جوش عرضی از نظر این استاندارد مورد قبول نمیباشند .
۵ ـ ۱ ـ ۷ ـ مفاصل ۱۷ کلیه لولههای رزوه شده و بوشنها بایستی براساس استاندارد ملی ایران به شماره ۱۸ … رزوه شوند .
به استثنأ مواردی که در زیر مشخص گردیده و همچنین به جز لولههای گروه سبک که طول مفید رزوه را میتوان تا ۸۰ درصد آنچه در ستون ۱۲ جدول شماره ۲ استاندارد ملی ایران به شماره ۱۹ … آمده , تقلیل داد .
در صورتیکه قطر خارجی لولههای گروه سبک در کمترین حد مجاز باشد رزوههای بدون پوششی که در این لولهها ایجاد میشود ( ته روزه مطابق استاندارد ولی سر رزوه کمتر از حد استاندارد میباشد ) خارج از حدود قابل قبول است ولی باید توجه داشت که این روزهها باعث عدم مطابقت لوله با این استاندارد نخواهد بود .
لوله را بایستی با رزوههای مخروطی و با یک بوشن با رزوه موازی که روی لوله پیچیده شده , تحویل نمود .
مگر اینکه در سفارش توسط خریدار مشخص شده باشد ( پیوست الف ) که لولهها باید بدون بوشن یا با بوشنی که رزوه مخروطی دارند , تولید گردد .
۵ ـ ۱ ـ ۸ –اندازهها و رواداریها
– ۱-۸- ۱- ۵ اندازه ها
اندازه لولهها بایستی مطابق جداول شماره ۴,۵ و ۶ باشد .
اندازه بوشن هابایستی مطابق با جدول شماره ۷ باشد .
۵ ـ ۱ ـ ۸ ـ ۲ ـ رواداریها
الف ) قطر خارجی
|
مطابق جدول شماره ۴ |
لولههای گروه سبک |
|
به ترتیب مطابق جداول شماره ۵ و ۶ |
لولههای گروه متوسط و سنگین |
ب ) ضخامت
|
-۸ درصد |
لولههای گروه سبک |
|
-۱۰ درصد |
لولههای گروه متوسط و سنگین |
ج ) وزن
وزن متوسط توزین شده محموله برای مجموعه لولههای ۱۵۰ متر و بیشتر از یک اندازه ( قطر ) بایستی در محدوده ±۴ درصد اوزان مندرج در جداول شماره ۴,۵و۶ باشد .وزن یک شاخه لوله بایستی در محدوده 
درصد اوزان مندرج در جداول شماره ۵,۴ و۶ باشد.
د ) طول
۱ ـ طولهای متغیر۲۰
در صورتیکه طول متغیر سفارش داده شده باشد باید به یکی از طرق زیر ارائه گردد .
الف ) در طولهای متغیر از ۴ تا ۷ متر
ب ) برای سفارشهای بیش از ۱۵۰ متر ازهر اندازه لوله طولهای متغیر از ۴ تا ۷ متر و شامل طولهای متغیر کوتاه از ۱/۸ تا ۴ متر مشروط بر آنکه تعداد این طولها از ۷/۵ درصد تعداد کل شاخه ها برای اندازه اسمی ۶۵تا وشامل اندازه اسمی ۱۰۰و۵درصد برای اندازههای دیگر تجاوز ننماید .
۲) شاخههای با طول نوردی ۲۱
وقتی که شاخههای با طول نوردی مورد درخواست باشد لولهها باید در طولهای ۶ متر عرضه شود و رواداریآن ۱۰۰ + میلی متر میباشد .
۳) شاخههای با طول تقریبی ۲۲
وقتی که شاخههای باطول تقریبی مورد درخواست باشد برای لولههای روزه شده و بوشن دار و یا برای لولههای دو سر ساده هر شاخه لوله بایستی در محدوده ±۱۵۰ میلیمتر از طول مشخص شده باشد .
۴) شاخههای باطول دقیق ۲۳
وقتی که شاخههای با طول دقیق مورد درخواست باشد , برای لولههای رزوه شده وبوشن دار و یا برای لوله های دو سر ساده رواداری هر شاخه لوله بایستی در محدوده 
میلیمتر از طول مشخص شده باشد .
یادآوری : خریدار بایستی طول مورد نظر خود را در برگه سفارش مشخص نماید ( پیوست الف )
۶ ـ آزمونها
۶ ـ ۱ ـ بازرسی ظاهری
تک تک لولهها بایستی از نظرمطابقت با موارد مندرج در بند ۵ ـ ۱ ـ ۶ تحت بازرسی قرار گیرند .
۶ ـ ۲ ـ آزمون کشش
آزمون کشش لوله بایستی براساس استاندارد ملی ایران به شماره ۱۰۱۴ انجام گرفته و مشخصههای مکانیکی ( تنش تسلیم , مقاومت کشش و درصد ازدیاد طول نسبی ) باید با مندرجات جدول شماره ۳ مطابقت نماید .
برای تعیین تنش تسلیم باید تنش تسلیم بالایی (ReH) و یا تنش حد ارتجاعی قراردادی %۰/۵ برای ازدیاد طول کل ) را تعیین نمود .
درصد ازدیاد طول نسبی باید براساس طول موثر اولیه
گزارش شود . اگر طول موثردیگری بکار برده شود درصد ازدیاد طول مربوط به 
باید براساس استاندارد ملی ایران به شماره…..(۲۴ )تعیین شود .
در صورت بروز اختلاف , طول موثر اولیه 
باید بکار برده شود .
آزمون کشش روی لوله یا ورق بایستی انجام گیرد درصورتی که آزمون روی ورق انجام گیرد بایستی با مندرجات استاندارد ملی ایران به شماره ۱۰۱۴ مطابقت داشته باشد .
۶ ـ ۳ ـ آزمون خمش سرد ( قطعه لوله کامل )
لولهها با اندازه اسمی ۴۰ وکمتر بایستی تحت آزمون خمش قرار گیرند . وقتی که آزمون تحت شرایط زیر بر روی یک قطعه کامل انجام گیرد در آزمونه نبایستی علائمی از شکست یا ردی مشاهده گردد .
آزمون خمش بایستی به وسیله دستگاه خمش لوله انجام گرفته و لوله مورد آزمون باید حول فک شیاردار خمش با شعاعهای مشخص شده در بندهای الف و ب برحسب مورد خم شود .
لولههای درز جوش باید در حالتی که درزجوش در وضعیت ۹۰ درجه با صفحه خمش قرار گرفته تحت آزمون قرار گیرد و داخل لوله در حین آزمون نباید پر باشد .
الف ) لوله هایی که پوشش گالوانیزه گرم ۲۵ ندارند بایستی تحت آزمون خمش ۱۸۰ درجه( شعاع فک خمش درته شیار شش برابر با قطر خارجی لوله) قرار گرفته و بایستی عاری از هر گونه ترک باشد .
ب ) لولههای گالوانیزه گرم بایستی تحت آزمون خمش ۹۰ درجه ( شعاع فک خمش در ته شیار ۸ برابر قطر خارجی لوله ) قرار گرفته و فولاد بایستی عاری از هر گونه ترک باشد.
۶ ـ ۴ ـ آزمون تخت نمودن ۲۶
آزمون تخت نمودن بر روی لولههای با اندازه اسمی بزرگتر از ۴۰ بشرح زیر انجام میگیرد .
آزمونه , حلقهای شکل به طول حداقل ۴۰ میلیمتر از یک انتهای لوله انتخاب نموده و بین دو صفحه موازی فشرده نموده تا زمانیکه فاصله بین صفحات موازی تا ۷۵ درصد قطر خارجی اولیه لوله برسد هیچگونه ترک یا نقص در آزمونه نبایستی ایجاد گردد . سپس میزان فشردگی تا حد ۶۰ درصد قطر اولیه آزمونه ادامه یافته و دراین زمان بروزهر گونه ترک یا نقص در نواحی غیر از جوش غیر قابل قبول میباشد ولی بروز ترک در جوش بلامانع است .
درز جوش در وضعیت ۹۰ درجه با صفحه تخت نمودن قرار گرفته و تحت آزمون قرار گیرد .
یادآوری ۱ـ ترکهای جزیی که در لبههای آزمونه ایجاد می گردد نبایستی موجب مردود شدن آزمایش شود .
۶ ـ ۵ ـ آزمون نشتی ۲۷
تک تک لولهها بایستی در کارخانه تولید کننده تحت آزمون نشتی با فشار هیدرولیکی ۵۰ بار برای مدت ۵ ثانیه قرار گیرد .
یادآوری : علاوه بر آن آزمون نشتی , آزمون جریان گردابی ۲۸ براساس پیوست ب در صورت درخواست خریدار بایستی انجام گیرد , در مورد لولههای گالوانیزه آزمون جریان گردابی بایستی قبل از پوشش گالوانیزه انجام گیرد .
۶ ـ ۶ ـ آزمون بررسی مجرای داخل لوله ۲۹ ( فقط برای لولههای با پوشش گالوانیزه )
وقتی که لوله ها تحت این آزمون قرار میگیرند , الزامات زیر نیز باید تامین گردد
به منظور بررسی مجرای داخل لوله در مورد لوله های با اندازه اسمی ۸ تا و شامل ۲۵ بعد از گالوانیزهکردن بایستی میلهای به طول ۲۳۰ میلیمتر با اقطار مناسب مطابق جدول شماره ۸ از مجرای داخل لوله به راحتی عبور نماید
۶ ـ ۷ ـ آزمون تعیین یکنواختی ۳۰ پوشش ( فقط برای لولههای با پوشش گالوانیزه )
آزمون سولفات مس را میتوان برای تعیین یکنواختی پوشش بکار برد و بایستی تاکید نمود که این آزمایش فقط برای مشخص کردن یکنواختی پوشش است و نباید برای تعیین وزن پوشش استفاده شود .
۶ ـ ۸ آزمون چسبندگی پوشش روی ( برای لولههای تاو شامل ۸۰)
برای آزمون چسبندگی پوشش روی , مقطع لوله بایستی با طولی معادل قطر خارجی لوله (d۱) بریده شده ولی بهرحال طول آزمونه نبایستی بیش از ۵۰ میلیمتر باشد . آزمونهها بایستی بین دو صفحه تخت فولادی تا حد مقادیر مندرج در جدول زیر به طور ثابت فشرده شده و سپس نمونهها بایستی از نظر ورقهای شدن تحت بررسی گیرد و هیچگونه پوسته یا تورقی در سطح نمونه نبایستی مشاهده گردد . این بررسی بایستی توسط شخصی با دید معمولی ( چشم غیر مسلح ) از فاصله ۲۵ سانتی متری از نمونه انجام گیرد . پس از آزمون وجود ترک در پوشش روی قابل صرف نظر کردن میباشد .
۷ ـ نمونه برداری
۷ ـ ۱ ـ نمونه برداری جهت تعیین درصد وزنی عناصر آزمونهای مکانیکی
نمونه برداری باید براساس ضوابط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران انجام شود .
۷ ـ ۳ ـ نمونه برداری جهت بررسی پوشش لولههای گالوانیزه
به ازای هر ۵۰۰ شاخه لوله حداقل یک نمونه جهت بررسی مجرای داخل لوله و یک نمونه جهت تعیین یکنواختی پوشش بایستی انتخاب و مورد بررسی و آزمون قرار گیرد . در صورتی که نتایج آزمون با شرایط مندرج در این استاندارد مطابقت کامل نداشته باشد بایستی از بهر تولیدی نمونههای مجددی به تعداد دو برابر نمونههای اول برداشته و آزمون را تکرار نمود . چنانچه نتایج آزمون کلیه نمونههای اخیر با شرایط این استاندارد مطابقت داشته باشد نتایج آزمون اولیه مدنظر قرار نمیگیرد و در غیر اینصورت آن بهر خارج از استاندارد میباشد . بهر مردود شده در آزمون مجدد میتواند در صورت تمایل تولید کننده , بصورت تک تک لولهها جهت مطابقت مورد آزمون و بررسی مجدد قرار گیرد .
۸ ـ محافظت
۸ ـ ۱ ـ کلیات
لوله باید به صورت سیاه ۳۱ (بدن پوشش ) یا با پوشش گالوانیزه روی باشند مگر اینکه به وسیله خریدار در سفارش موارد دیگری مشخص شده باشد .
۸ ـ ۲ ـ پوشش گالوانیزه گرم روی
لوله هایی که دارای پوشش گالوانیزه میباشند ابتدا باید کاملا از هر گونه پوسته , اکسید , چربی و … پاک شده و شسته شوند و سپس آنها را در وان روی مذاب که محتوی حداقل ۹۸/۵ درصد وزنی روی میباشد و دمای آن مناسب برای پوشاندن لوله با قشر چسبنده و یکنواخت روی است , فرو برده شود . لولههائیکه رزوه میشوند باید قبل از روزه کردن گالوانیزه گردند .
۸ ـ ۳ ـ رزوهها
برای لوله هایی که بدون پوشش عرضه میشوند رزوهها هم باید بدون پوشش باشند مگر اینکه بوسیله خریدار و در سفارش قید گردد که رزوهها باید محافظت شوند ( پیوست الف )
برای لوله هایی که با پوشش گالوانیزه میباشند رزوهها بایستی دارای پوشش محافظتی باشند .
۹ ـ قطعات لولهای شکل
۹ ـ ۱ ـ کلیات
قطعات لولهای ۳۲ شکل باید از لوله هایی که با ملزومات کامل این استاندارد مطابقت دارد , تولید شوند و باید براساس استاندارد ملی ایران بشماره ۳۳ … به دو شکل موازی یا مخروطی رزوه شوند ( مطابق اشکال شماره ۲ تا ۷)
۹ ـ ۲ ـ بوشنها
بوشنهای مورد استفاده برای قطعات لولهای شکل باید دارای رزوههای موازی بر اساس استاندارد ملی ایران به شماره ۳۴ …باشند مگر اینکه خریدار در سفارش قید کند که بوشنها باید با رزوههای مخروطی باشند ( پیوست الف )
۹ ـ ۳ ـ قطعات کوتاه لولهای شکل دو سر رزوه ۳۵
ابعاد این قطعات باید مطابق جدول شماره ۸ باشد . ( شکل شماره ۲)
۹ ـ ۴ ـ مغزیها ۳۶
مغزیهای تمام رزوه دوطرفه ۳۷ و تمام رزوه یکطرفه ۳۸ باید فقط از لولههای گروه سنگین تولید شوند و مغزیهای آچار خور۳۹دو طرفه بایستی فقط از لولههای گروه سبک و متوسط تولید شوند (. شکل شماره ۳)
۹ ـ ۵ ـ قطعات لولهای شکل دو سر رزوه مجهز به بوشن و مهره ۴۰
این قطعات بایستی فقط از لولههای گروه سنگین تولید شود و باید به صورت یک بوشنه و یا دو بوشنه عرضه شود و ابعاد آن باید مطابق مندرجات جدول شماره ۱۱ باشد . سطح جانبی بوشن از طرفی که در مجاورت مهرهها قرار میگیرند بایستی ماشین کاری شده و صاف باشد . سطح جانبی مهرهایکه در کجاورت بوشنها بسته شده باید مقعر بوده و زاویه سطح خارجی آن با محور پیچ باید تقریبأ ۵ درجه باشد . رزوههای موازی ایجاد شده روی این قطعات و همچنین روی بوشنها ومهرهها باید با مندرجات استاندارد ملی ایران بشماره … ۴۱ مطابقت داشته باشد .
۹ ـ ۶ ـ زانوییها ۴۲ ( به جز زانویی برگشتی ۴۳)
با این که از اهمیت خاصی برخوردار نیست , ابعاد تقریبی زانوییها باید بر اساس مندرجات جدول شماره ۱۲ بوده و رواداری زاویهها باید ±۱/۵ درجه باشد . زانویی ۹۰ نوع ۱ و سایر زانوییها ۱۱۲/۵º وº ۱۳۵ وº ۱۵۷/۵ ) نوع ۲,۳و۴ نبایستی ازلوله گروه سبک تولید شود , زانویی نوع ۱ الف باید فقط از لولههای گروه سنگین ساخته شده و ابعاد تقریبی آن باید مطابق جدول شماره۱۲ بوده وضمنأ مجهز به یک بوشن و مهره قفلی مطابق بند ۹ ـ ۵ باشد . همه رزوهها باید از نوع مخروطی براساس ردیف R استاندارد ملی ایران بشماره …۴۴ بوده به استثنای یکی ازانتهای زانوئی نوع۱الف که در شکل شماره۶پ نشان داده شده ودارای رزوه های موازی براساس استاندارد ملی ایران به شماره…۴۴ (ردیف L )میباشد .
یادآوری : انواع زانویی در شکل شماره ۶ نشان داده شده است .
۹ – ۷ زانویی برگشتی
زانویی برگشتی بایستی فقط از لولههای گروه سنگین ساخته شوند با این که از اهمیت خاصی برخودار نیست , ابعاد تقریبی آنها باید مطابق جدول شماره ۱۳ بوده و دو انتهای آن باید موازی و با انحراف ±۱/۵ درجه باشد .
یادآوری : زانویی برگشتی در شکل شماره ۷ نشان داده شده است .
۹ ـ ۸ ـ محافظت
قطعات لولهای شکل بایستی مطابق بند ۷ ( محافظت لوله ) محافظت شوند .
۱۰ ـ اطلاعاتیکه در مرحله استعلام یا سفارش بایستی از طرف خریدار ارائه شود .
نظر به اینکه موارد زیادی از این استاندارد اختیاری میباشد جهت کمک به خریدار لیست موارد اختیاری به انضمام سایر اطلاعات مورد لزوم که بایستی توسط خریدار در مرحله استعلام یا سفارش تعیین شود در پیوستالف آورده شده است .
۱۱ ـ نشانه گذاری
۱۱ ـ ۱ ـ کلیه لولهها و قطعات لولهای شکل باید دارای نشانه هائی به شرح زیر باشند .
ـ نام یا نشانی تجارتی سازنده
ـ اندازه اسمی
ـ گروه
علامت استاندارد ایران پس از کسب پروانه کاربرد علامت استاندارد از موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران
۱۱ ـ ۲ ـ لولهها باید بصورت بسته بندی ارائه شده و بستهها باید دارای پلاکی باشد که نشانههای زیر , بطور مشخص روی آن حک یا نوشته شود
اندازه اسمی لوله
ذکر کلمه آب
گروه
تعداد شاخه
وزن بسته
عبارت ساخت ایران
نام و نشانی تجارتی سازنده
علامت استاندارد پس از کسب پروانه کاربرد علامت استاندارد از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
یادآوری –۱ نشانه گذاری نباید هیچگونه آسیبی به لوله وارد نماید .
پلاک بستهها بایستی براساس گروه لوله به شرح زیر باشد .
لولههای سبک ( جدول شماره ۴) قهوهای
لولههای متوسط ( جدول شماره ۵) آبی
لولههای سنگین ( جدول شماره ۶) قرمز
۱۱ – ۳ قطعات لولهای شکل نیز بایستی در جعبههایی که در روی آن مطالب زیر نوشته شده بسته بندی شوند
ـ وزن بسته
ـ اندازه اسمی
ـ نام یا نشانه تجارتی سازنده
عبارت ساخت ایران
– تعداد قطعات لولهای شکل
– علامت استاندارد ایران پس از کسب پروانه کاربرد علامت استاندارد از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
۱۲ – گواهینامه تولید
تولید کننده در صورت درخوست خریدار بایستی گواهینامهای در خصوص مطابقت لولهها با مندرجات این استاندارد را ارائه نماید .
پیوستها
پیوست الف ـ اطلاعاتی که باید بوسیله خریدار در استعلام یا برگه سفارش قید شود .
اطلاعات زیر بایستی بوسیله خریدار در استعلام یا برگه سفارش داده شود
الف – لوله
شماره این استاندارد
اندازه اسمی لوله
گروه ضخامت ( جداول شماره ۳,۴ و ۵)
طول شاخه اعم از متغیر , نوردی , تقریبی و یا دقیق ( بند ۳ ـ ۵)
مقدار لوله مورد نیاز
تعیین وضعیت پوشش ( گالوانیزه یا سیاه )
ب ) قطعات لولهای شکل
شماره این استاندارد
اندازه اسمی قطعات لولهای شکل
گروه ضخامت جداول شماره (۳,۴ و۵)
نوع
طول دقیق در مواقع لزوم
مقدار مورد نیاز
در این استاندارد اختیاراتی برای خریدار در نظر گرفته شده و او میتواند در سفارش ویژگیهای مجاز مشروحه زیر را مشخص نماید . در صورتیکه ویژگیهای مذکور از جانب خریدار تعیین نشده باشد , لوله ها و قطعات لولهای شکل براساس مشخصات ارائه شده در این استاندارد ارائه میگردد .
۱ ـ در صورتیکه عرض لولهها بدون بوشن مورد نظر باشد .
۲ ـ در صورتیکه عرضه بوشنها با رزوه مخروطی مورد نظر باشد .
۳ ـ گواهی تولید کننده در صورتیکه مورد نیاز باشد .
۴ ـ درخواست حفاظت لوله سیاه و در این صورت تعیین نوع حفاظت لولههای سیاه مانند روغن جلاء ۴۵
۵ ـ تعیین نوع حفاظت در صورتیکه نیاز به حفاظت ویژهای برای رزوه لولهها یا قطعات لولهای شکل باشد .
۶ ـ تعیین یک بوشنه یا دو بوشنه بودن قطعه لولهای شکل دو سر رزوه
۱ ـ روش آزمون
۱ ـ ۱ ـ جهت اطمینان از معویب نبودن لولههای سیاه ( در صورت درخواست خریدار ) باید تک تک شاخهها تحت آزمون جریان گردابی با استفاده از سیم پیچ متحدالمرکز , لوله در حال چرخش و یا پروب در حال چرخش قرار گیرند .
۱ ـ ۲ ـ برای اطمینان از صحت آزمون لولهها بایستی به اندازه کافی مستقیم بوده و از سطوح آنهاباید عاری از مواد خارجی بوده تا در تفسیر نتیجه آزمون اثر نگذارد .
۱ ـ ۳ ـ هر یک از دو روش آزمون زیر مجاز میباشد ( بنا به اختیار تولید کننده )
روش الف ـ لوله مورد آزمون از بین سیم پیچ متحدالمرکز دستگاه آزمون عبور میکنند .
روش ب ـ لوله مورد آزمون با پروب در حال چرخش بوده و دارای اثر متقابل بر یکدیگری باشد بنابراین این پروی نسبت به لوله یک مسیر حلزونی بر روی سطح لوله طی مینماید . گام این حرکت حلزونی باید به اندازهای باشد که اطمینان حاصل شد که تمام سطح لوله بررسی شده است .
۲ ـ تنظیم نمودن دستگاه آزمون
۲ ـ ۱ ـ کارایی دستگاه باید بوسیله یک قطعه لوله شاهد طبق شرایط زیر مورد کنترل و تنظیم قرار گیرد .
در صورت استفاده از روش الف بایستی از قطعه شاهد با سوراخهای متعدد طبق شرایط مندرج در ب-۳-۲ استفاده شود.
در صورت استفاده از روش ب بایستی از قطعه شاهد دارای شیار طبق شرایط مندرج در بند ب-۴-۲ استفاده شود.
دارای شیار طبق شرایط مندرج در بند ب ۲ ـ ۴ استفاده شود .
۲ ـ ۳ ـ برای روش الف – محل تعبیه سوراخها در پیرامون لوله بایستی تحت زوایای ۱۲۰º از یکدیگر بوده و در فواصل طولی آنها بایستی بگونهای باشد که امکان دریافت علائم کاملا مجزا بر روی صفحه دستگاه مقدور گردد . یکی از این سوراخها بایستی حتی المقدور در منتهی الیه قطعه شاهد ( با توجه به توانایی دستگاه ) تعبیه شود
و بدین منظور برای ایجاد سوراخهای مرجع باید متهای با قطر مناسب و مطابق آنچه در جدول شماره ۱۴ داده شده بکار برد .
۲ ـ ۴ ـ برای روش ب ـ سطح لوله شاهد که در مجاورت سیم پیچ قرار میگیرد باید شامل یک شیار U شکل موازی با محور طولی و دارای ابعاد زیر باشد :
عرض ـ عرض همواره باید از عمق شیار کوچکتر ( و یا حداکثر برابر ) بوده ولی بهرحال از ۰/۵ میلیمتر بیشتر باشد .
عمق ـ عمق شیار برابر ۱۲/۵ درصد ضخامت جداره لوله در نظر گرفته میشود ولی بهرحال کمتر از ۰/۶ میلی متر نخواهد بود و رواداری آن در حد ±۱۵ درصد عمق در نظر گرفته شده , خواهد بود .
طول – طول بوسیله تولید کننده و مناسب برای تنطیم نمودن و انجام بازرسی انتخاب میشود .
-۳روش تنظیم نمودن
۳ ـ ۱ ـ دستگاه سیم پیچ باید طوری تنظیم گردد که علائم مشخص و مجزا از قطعه ( قطعات ) لوله شاهد را به طور مداوم ایجاد نموده و این علائم باید جهت تنظیم ارتفاع مورد نظر پالس یا مکانیزم هشدار دهنده دستگاه بکار رود .
سرعت نسبی بین قطعه شاهد و سیم پیچ باید مشابه آنچه در حین تولید مورد آزمون قرار میگیرد , باشد .
۳ – ۲ تنظیم نمودن دستگاه باید علاوه بر ابتدا و انتهای هر دوره کار نیز در فاصله زمانی حداکثر دو ساعت انجام وکنترل شود .
۳ ـ ۳ ـ اگر در حین آزمون خط تولید علائم از قطعه لوله شاهد ( حتی بعد از تغییر حساسیت دستگاه به میزان ۲ دسی بل ) مشاهده نگردد باید مجددا تنظیم گردد بدنبال تنظیم مجدد تمام لولههای آزمایش شده از تنظیم قبلی بایستی مجددا مورد آزمون قرار گیرند . مگر اینکه علائم ثبت شده از مشخصات شناسایی لولهها در دسترس باشد که امکان دسته بندی آنها در دو گروه مشکوک و مورد قبول فراهم آورد .
۴ ـ روش آزمون
لوله مورد آزمون باید تحت شرایطی یکسان مثل آنچه برای تنظیم نمودن دستگاه بکار برده شد ضمن عبور با سرعت مناسب دستگاه آزمون تحت بازرسی قرار گیرد . سرعت معین شده برای آزمون لوله بایستی معادل سرعت هنگام تنظیم با قطعه شاهد ( بارواداری ±۱۰ درصد ) باشد .
یادآوری : شرایط یکسان شامل مواردی است از قبیل تنظیم ابزار دقیق حرکت مکانیکی و موقعیت سیم پیچ در رابطه با لوله یا هر عامل دیگری که ممکن است در صحت روش اثر بگذارد .
۵ ـ بررسی نتایج
۵ ـ ۱ ـ لوله هایی که موجب ثبت علائم هشدار دهنده نشوند بایستی در آزمون قابل قبول محسوب شوند .
۵ ـ ۲ ـ لوله هایی که موجب ثبت علایم هشدار دهنده شوند بایستی یا بعنوان لوله مشکوک محسوب شوند و یا با اختیار تولید کننده تحت آزمون مجدد قرار گیرند .
۵ ـ ۳ ـ براساس آزمون مجدد چنانچه لولهها موجب ثبت علائم هشدار دهنده نشوند باید مورد قبول و چنانچه موجب ثبت علائم هشدار دهنده شوند باید مشکوک به حساب آیند .
۵ ـ ۴ ـ در مورد لولههای مشکوک باید یکی از روشهای زیر انتخاب و مورد عمل قرار گیرد :
الف ـ منطقه مشکوک بریده شده و باقی مانده طول لوله با توجه به آزمون قبلی پذیرفته گردد .
ب ـ آن شاخه لوله مردود محسوب شود .
لوله هایی که در آزمون اخیر مردود شناخته میشود باید از یک انتها با رنگ زرد نشانه گذاری شده و کنار گذاشته شود
پیوست ج – آزمون یکنواختی پوشش لولهها و قطعات لولهای شکل گالوانیزه شده به روش محلول سولفات مس
۱ ـ اصول کلی
آزمونه گالوانیزه پس از تمیز کاری بایستی ۴ مرتبه در محلول سولفات مس فرو برده شده و جهت ظاهر شدن نقاط قرمز رنگ مس تحت بررسی قرار گیرد .
۲ ـ معرفهای شیمیایی
۲ ـ ۱ ـ محلولهای آزمون بایستی از کیفیت مشخصی برخوردار بوده و جهت تهیه آنها بایستی از آب مقطر استفاده شود .
۲ ـ ۲ ـ اسید سولفوریک ( محلول رقیق شده ) با ترکیب حجمی زیر۰
الف ) اسید سولفوریک ( غلظت ۱/۸۴ گرم بر میلی لیتر در دمای ۲۰ درجه سلسیوس): ۱ حجم
ب ) H۲O ۵۰: حجم
-۳-۲ اسید کلریدریک (محلول رقیق شده )با ترکیب حجمی زیر:
الف ) اسید کلریدریک ( غلظت ۱/۱۹ گرم بر میلی لیتر در دمای ۲۰ درجه سلسیوس): ۱ حجم
ب ) H۲O ۱۰ حجم
۲ ـ ۴ ـ محلول سولفات مس دو ظرفیتی با ترکیب زیر:
الف )CU SO4 5 H2O :۳۳ گرم
ب ) ۱۰۰: H۲O میلی لیتر
به محلول سولفات مس دو ظرقیتی مقداری کربنات مس یا هیدرات مس اضافه نموده , تکان دهید تا محلول به حالت تقریبأ خنثی در آید سپس محلول آزمون را صاف نموده یا قبل از استقاده اجازه دهید که ته نشین شود ( به مدت ۲۴ ساعت ) محلول آزمون باید دارای وزن مخصوص ۱/۱۷ در دمای ۱۵ درجه سلسیوس باشد .
۳ ـ وسایل آزمون
۳ ـ ۱ ـ ظرفی که بکار برده میشود باید به اندازه کافی بزرگ بوده تا آزمونه بطورکلی در آن جا بگیرد و فاصله بین ظرف و آزمونه باید حداقل ۲۵ میلیمتر از جداره ظرف باشد .
ظرف باید از مواردی ساخته شود که نسبت به محلول سولفات مس خنثی باشد .
۳ – ۲ درپوش
در مواردی که نیاز باشد آزمونه با درپوش تحت آزمون قرار گیرد در پوش باید از موادی ساخته شود که نسبت به محلول سولفات مس خنثی باشد .
۴ ـ آزمونه
بر طبق جدول شماره ۱۵ طول آزمونه باید به اندازه کافی بوده به طوریکه بتوان آن را در محلول غوطه ور ساخت .
۵ ـ آماده سازی آزمونه
ابتدا باید آزمونه با محلول شیمیایی مناسب چربی زدایی و به وسیله یک پارچه نرم و تمیز پاک و خشک شود . سپس آن را در محلول اسیدسولفوریک ( بند ج ۲–۲) به مدت ۱۵ ثانیه فرو برده و پس از شستشو در آب تمیز به وسیله یک پارچه نرم و تمیز پاک و خشک نمایید .
۶ ـ روش آزمون
آزمونه را در محلول سولفات مس ( بند ج ۲ ـ ۴) با طول مورد نیاز برای هر اندازه اسمی مطابق جدول شماره ۱۵ به مدت یک دقیقه فرو برده و در حین آزمون دمای محلول آزمون را کنترل نموده تا از ۱۵ درجه سلسیوس کمتر نبوده و از ۲۱ درجه سلسیوس تجاوز ننماید . در طول مدت غوطه وری ازمونه محلول بایستی در حالت آرام و ساکن باشد . در قطعات لولهای شکل خیلی کوتاه بایستی تام قطعه وارد محلول گردد .
آزمونه را از محلول خارج نموده و بلافاصله با وسیله آبی جاری رسوبات سیاه را با برس مناسب پاک کرده ( باید دقت نمود که کلیه خلل و فرجها پاک شود ) سپس نمونه را به وسیله یک پارچه نرم و تمیز پاک نموده و بالافاصله به محلول آزمون برگردانید این عمل را چهار بار متوالی تکرار و سپس نمونه را شسته و خشک کنید .
بعد از هر آزمون یایک سری آزمون پیوسته محلول آزمون باید دور ریخته شود و مورد استفاده قرار نگیرد .
یادآوری ۱: حجم تقریبی محلول آزمون در جدول شماره ۱۵ درج گردیده است .
یادآوری ۲: در آزمون لولهها با اندازه اسمی تا و شامل ۲۵ میتوان بیش از یک ازمونه را در ظرف قرار داده و مشروط بر آنکه فاصله حداقل ۲۵ میلیمتر بین آزمونهها با یکدیگر و آزمونه باظرف رعایت شود .
یادآوری ۳: در آزمون لولهها با اندازه اسمی ۸ و بیش از آن جهت صرفه جویی در مصرف محلول آزمون میتوان از درپوش استفاده نمود .
۷ ـ بررسی
آزمونه خشک شده بایستی از نظر وجود رسوبات قرمز رنگ مس روی پوشش گالوانیزه تحت بررسی قرار گیرد .
یادآوری : چسبندگی رسوبات مذکور تا حد از بین بردن با یکی از روشهای کندن , ساییدننرم یا غوطه وری در محلول اسیدکلریدریک به مدت ۱۵ ثانیه و بلافاصله شستن در آب جاری تمیز بهمراه برس زدن شدید مجاز میباشد .
۸ ـ شرایط تطبیق
بعد از چهار مرتبه غوطه وری متوالی در محلول آزمون و آخرین شستشو و خشک نمودن بر روی پوشش گالوانیزه آزمونه نباید اثری از رسوبات قرمز رنگ مشاهده گردد .
رسوبات فلزی مس در فاصله ۲۵ میلمیتر از انتهای لوله یا لبه و سطح برش دلیلی بر عدم مطابقت بااین استاندارد نمیباشد .
اگر پس از برداشته شدن رسوبات با شرایط مندرج در یادآوری بند ج – ۷ فلز روی در زیر آن رویت گردد . آزمونه با ویژگیهای این پیوست مطابقت مینماید .
|
|
۱-لولههای درز جوش شامل درز مخفی هم میشود
۲– SOCKETED
۳-تا زمان تدوین استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
۴– NOMINAL SIZE
۵– PIECBS
۶– NIPPLBS
۷– LONG SCREVS
۸–BENDS SPERING AND RETURN BENDS
۹– DESIGNATION
۱۰– ELCTRIC PROCESS
۱۱– BASIC OXYGEN PROCESS
۱۲– FULLY KILLED STEEL
۱۳– SEMI KILLED STEEL
۱۴– RIMMED STEEL
۱۵ –AS WELD
۱۶ – تا زمان تدوین استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
۱۷ –JOINTS
۱۸ -استاندارد BS:21
۱۹ – RANODM LENGTH
۲۰ – MILL LENGTH
۲۱ – APPROXIMATE LENGTH
۲۲ – EXACT LENGTH
۲۳ – تا زمان تدوین استاندارد ملی ایران استاندارد BS:3894 PT1مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
۲۴ – پوشش گالوانیزه مورد در این استاندارد پوشش روی به روش غوطه وری گرم میباشد .
۲۵ – TEST FLATTENING
۲۶ –LEAK TIGHTNESS
۲۷ –EDDY CURBENT
۲۸ – BORE TEST
۲۹ – UNIFORMITY
۳۰ –SELF COLOR
TUBULARS-31
۳۲ –در ایران اصطلاحا سیاه اتلاق میشود .
۳۳-تا زمان تدوین استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS باید مورد استفاده قرار گیرد
۳۴-تا زمان تدوین استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS باید مورد استفاده قرار گیرد
۳۵– PIECES
۳۶– NIPPLES
۳۷– CLOSE TAPER NIPPLES
۳۸– RUNNING NIPPLES
۳۹– BARREL NIPPLES
LONG SCREWS-40
-۴۱ تا تدوین استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS باید مورد استفاده قرار گیرد
BENDS-42
RETURN BEND-43
-۴۴ تا تدوین استاندارد ملی ایران استاندارد ۲۱:BS باید مورد استفاده قرار گیرد
VARNISH-45